ZAMANHO Новости ИнгушетииГIалгIай мотт — заман йовзаш йоаца чотт, цхьа кхерам бецаре, из мотт бицбалар, искара юкъе байнадIабалар.
Ма кIезига хаза вайна юкъе, халкъа мотт. Из дики лертIи бувца нах дай гIалашк лечкъача мо латт цун гIулакха, цун хьал. ГIалгIай яхаш чIоагIа кхайкарал деш лела вай укх дуне тIа, мичча нийсадалача а, амма из гIалгIай мотт бувц сел хала хеташ, хIийра метташца хул вай йист, вIалла юха ца увзалуш, кхы цхьаккха уйла а ца еш. Вешта ший наьна меттал хIам ала безам эттача а, юкъе дукхагIа дола дешаш эрсий хул, лергаш тIа тоам боаца лазар хинна отташ. Вай мотт укх дунен меттай овла хилча, тесса сенна дут вай тхьоврата даьй ганзи совгIати. Уж лораде нидзи корти боацаш да вай. Довла сом ва нах, дела шоай бIаргаш хьа.
Мотт яхар — оаз яхилга да. Вайна воашта из наьна оаз ца хазар, чIоагIа во а гIайгIане а этта къаман хатар да. Цу тайпар лазар дIадаккха дарбхо эшаш воацилга цхьаккха хаттар доацаш ховш да массанена дика. Изза мо а, шоай мотт боацаш, къамо ший овлан лард хоарцаеш хьадоагIалг а вIалла къайле йоацаш. Вай бувца мотт — адмий мотт ба, оалаш хиннад вай даьш. ХIаьта тахан хазаш дола хабар, цаьгена оазмата таралесташ хьадоагIашду у санна, дай сий деш, лархIа а лоархIаш бола метта тара вIалла доацаш. Хатта а ца хаьттача вIалла Iелой укхаза вай малаш да: эрсой, гIалгIай е шоай мохк боаца цаьгенаш? ХIанза мо мара вай цу метта доала ца дой, халкъа искарах иштта мехках а даргда, бIаргаш дийланза, доаца когаш тIа урраоттанза. Цу тайпар кхелах вай хьогаш лийна дале, из хьатIа а лаьце меттаза леларгда, хало йоацаш, керта мIарилгаш хьекха эшаш а доацаш. Иштта аттагIа а да, дукха сапаргIата долаш. Мел дукха къамаш дайнад эзара зама юкъе, царех къаьна искар а хинна е дицденна тхьоврат мо лувкхера санна наггах лерга кхеташ. Цу тайпар во ма отталд вай къама, вай сий дола наьна метта а.
Га лергайоацаш цун доалде деза, бIарга локхаш, дарба а деш. ХIаьта мотт бицлургбоацаш из ден-денца бувца беза, ца довза дош миччара доагIа хьатохкаш, гIалгIай меттал мишта оал хьогI уйла а еш. Амма бакъ да, из уйла ца е, эрсий меттал хьааьлача дукха аттагIа да, из бахьан долаш хац вайна воай мотт, сагий беза-м а бац ший наьна меттал йист хила а, ле а. Вай мотт къаьна а хеташ, ца башаш лелаш вай зIамаларч а я, цхьа бола боккхий нах а даггара эрсий метта дика ког тIатоIобаь йист мара хилац, кхерам бац вIалла а, из бицбалар, кIай лоаме дохка юкъе къайлабалар а. Иштта мо мара вай цун зе деш ца хилча, цу тайпар метто никъ лацар цецвала эшаш а доацилга. Тиша барзкъа а кхосс да, керда заме товши бIарга отташи доацандаь. Цудухьа леш латта вай мотт а, керда этта ханац къувса корда а баь.
Кхозза хувцаш хиннад вай меттай йоазув: Iарбийи лаьтмийи эрсийи. Эрсий алапаш тIалаьца долаш, дукха аттагIа дешаш а, Iояздеш а хиннад, вешта цу эрсий йоазувца дукха эрсий дешаш хьаийца вай метта юкъе леладеш хIанза а да вай, доаца дешаш хьа ца тохкаш, лаха а ца лохаш вай яздара Iилманхой а ба. Вай гIалгIай алапат зийнадий оаша, эрсий алапат да-кх, вай йоазмат, ма чамза, ма деканза да. Цу тайпар йоазматаца гIалгIай меттал Iоязцалур тамаше яц, из Iояздаьчул тIехьагIа Iодешацалур беламе хIам отташ. ХIанза-м кхет тхо, вай кагий нах гIалгIай китабаш дешаш доаца бахьан, гIалгIай меттал яздеш йоаца терко. Бехка вай йоазмата этта лард я, из кIезига-дукха гIалгIай оагIарах доаккхаре, дика-м хургдар, бийсане фаьрго декашду илли мо, легаш тIа тоам а болаш, зовне зурам хинна отташ. Бакъа-м да, таханар деношк лергаш лекъа леларгда, из хаза безам а боацаш, хьахазач меноте, йист хинначоа делалуш.
Кхы цхьа хIам ала лов, эрсой а хиннаб шоай мотт боацаш лелаш. Зама хувцача оагIарах нийсалуш Iингалсай мотт бувцаш хиннаб уж моццагIа, вешта паранза меттаца декаш хиннаб, эрсий оазмата ца башаш. Амма тахан мел гаьна баьннаб уж шоай къаьна миска нах бийца меттаца, хоза шоай дихоамаши тептараши китабаши долаш, керда кердагIа ашараши, тIехьа тIехьагIа дийнсурташи юкъе доалдеш наха товрде гIерташ. Вай цхьа лертIа гIалгIай меттал мара яздеш доаца дихоам а хургдий-те аьнна хет, цу тайпар сурт бIаргашк кIалийхкача. Ма миска вай, ма къе вай мотт, ма ираз долаш беркате наьха метташ.
14. КIимарс 2013 шу
ДОШЛОРГ:
дихоам (да) — газета
зIамаларч (я) — молодеж
йоазмат (да) — грамматика
оазмат (да) — речь
паранза — французский
Iингалсай — английский
Sapral-mikail06.livejournal.com
